Er zijn ontelbaar veel zaken waar ik bang voor ben. Ik ben bang om oud te worden en bang om niet oud te worden. Ik ben bang om voor lul te staan en bang om te falen. Ik ben bang dat ik op mijn flikker krijg omdat ik iets fout heb gedaan en bang dat ik niet goed genoeg ben.
Ik ben bang dat ik lui ben en bang dat ik de verkeerde keuzes heb gemaakt in het leven. Bang dat ik spijt krijg van mijn beslissing geen kinderen te nemen en bang om een kind te baren. Soms ben ik bang om alleen over straat te lopen en soms, na een enge film, ben ik bang om alleen door het huis te dwalen.
Maar er is meer
Ik ben bang voor kritiek en bang voor ruzie. Bang voor Ebola en voor IS. Nu al bang voor het verdriet dat de dood van mijn katten en ooit de dood van mijn ouders gaat brengen. Een jaar lang – toen ik eens een hele vernietigende relatie had – verliet ik mijn huis niet: bang om naar buiten te gaan.
Ik laat me niet leiden
Ik ben een bang mens. Vol angsten en onzekerheden en twijfels. Maar er is één ding waar ik vooral héél erg bang voor ben: ik ben bang om me door angst te laten leiden.
En dat is voor mij de enige angst die echt van belang is.
Want bang, dat zijn we allemaal. Het is nu eenmaal onderdeel van de menselijke staat van zijn om te kunnen nadenken over consequenties. Te kunnen fantaseren over wat er gebeurt als je [vul hier iets in wat je eng vindt] doet. Dat kunnen wij mensen en dat is – geloof me – een groot goed.
Maar het is ook verneukeratief. Want het betekent dat we ons eindeloos kunnen voorstellen hoe iets mis kan gaan. Eindeloos kunnen nadenken over negatieve consequenties van onze keuzes. Eindeloos Nostradamus kunnen spelen eigenlijk, want wees eerlijk: je kunt helemaal niet voorspellen wat er gaat gebeuren (tenzij je bij Astro tv werkt, maar dan heb je heel andere issues). Maar dat is angst: een risico-inschatting maken en concluderen dat het resultaat negatief uit zal pakken.
Soms is het zinnig, meestal niet realistisch
En oké, soms heb je misschien een punt. Bang zijn voor een giftige slang is bijzonder zinnig. Maar als die giftige slang alleen in Australië voorkomt terwijl jij lekker in je Utrechtse appartement zit, is je angst minder zinnig. Toch zijn mensen bang. De meeste mensen kunnen namelijk opvallend slecht realistisch risico’s en kansen incalculeren. Niet voor niks spelen zoveel mensen mee met de Staatsloterij terwijl bijna niemand wint.
Dus ben je vaak bang. Want je miscalculeert risico’s en focust (te vaak) op een zelfbedachte negatieve uitkomst. En nu? Nu sta je stil. Je doet de dingen waar je bang voor bent niet en gaat ze zoveel mogelijk uit de weg. En dan bedoel ik niet de grote dingen, zoals bungeejumping of parachutespringen. Nee, waar jij je door laat tegenhouden is veel alledaagser: je mening geven tijdens een vergadering of gesprek met vrienden, een presentatie geven aan je collega’s, de beslissing nemen te gaan ondernemen, uit die ene relatie stappen, in die andere relatie stappen. Niet de levensbedreigende situaties die je vecht- of vluchtresponse triggeren, maar zaken die je in staat stellen je als volwassene te ontwikkelen.
Zo werd je niet geboren
Het gros van de kinderen in ons vredige land wordt zonder al te veel angst en onzekerheid geboren. Kinderen zijn vrij en voelen zich vrij. En dan begint het; ouders, je omgeving, televisie en andere externe invloeden krijgen grip op je. Je bent niet goed genoeg. Omdat je moeder dat zei, je klasgenoten ergens beter in waren, je oma dat eens liet vallen. Je moet niet zo hard praten, niet zoveel rennen, niet zo uitbundig zijn. Je moet verantwoordelijk zijn en ingetogen (die gelden vooral voor vrouwen) en je aanpassen aan de rest. Ook als je gevoel misschien iets anders zegt. Want elke keer dat je je niet aan al die regels houdt, krijg je een tik. In de meeste gevallen geen fysieke, maar een mentale: iemand laat je even haarfijn weten dat je buiten de kaders treedt.
En je wordt onzeker over je keuzes. Je realiseert je opeens dat je het ook fout kunt doen. Dat je op je kop kunt krijgen, mensen boos op je kunnen worden, je uit kunnen lachen en klein kunnen laten voelen. En dat doet pijn. Dus pas je je aan. Aan de verwachtingen van anderen, aan je ouders, aan de groep. Geconditioneerd om niet te veel te bewegen en vooral niet buiten de lijntjes te kleuren. En zelfs wanneer je buiten de lijntjes kleurt, kijk je eerst even of anderen net zoveel als jij buiten de lijntjes kleuren en pas je je stiekem toch aan.
Volwassen zijn. Het is niet alleen maar feest. Maar er is hoop. Echt, ik zeg het je.
Jij bent de baas. Doe er dan ook wat mee!
Je hebt het namelijk volledig zelf in de hand. Wat? Ja, echt! Het is misschien geen keuze om angst te ervaren, maar hoe je ermee omgaat, daar ben je voor de volle 100% zelf verantwoordelijk voor. Ik realiseer me dat ik nu een extra verantwoordelijkheid op die hele stapel van volwassen verantwoordelijkheden gooi, maar dit is belangrijker dan je hypotheek op tijd betalen of je belastingen invullen. Maar interessanter nog, het geeft je macht. Jij beslist over Jouw eigen leven. Jij beslist dus ook wat je doet als je angst voelt. Jij beslist of je muisstil kansen voorbij laat gaan of jezelf een figuurlijke schop onder je reet geeft en het gewoon probeert.
En dan?
Maar – zegt nu een angstig stemmetje in je hoofd – wat als het misgaat/ik het niet kan/iedereen me uitlacht/mensen boos op me worden? Wat een goede vragen stel je (alweer een reden om minder bang te zijn). Dat is namelijk exact de vraag die je jezelf moet stellen: ‘Wat als het niet gaat zoals ik wil? Wat is het ergste wat kan gebeuren?’ Want zelfs het allerergste blijkt vaak, als je het eenmaal gaat uitpluizen, helemaal niet zo erg. En meestal gebeurt het “allerergste” helemaal niet. Meestal heb je dat “allerergste” gewoon gefantaseerd met dat machtige mensenbrein van je en ging je toen gezapig achterover zitten in de wetenschap dat je er goed aan had gedaan “het” maar niet te doen.
Houd daarmee op. Je bent volwassen. Je bent een mens. Je bent krachtig en alleen al om die redenen. Je hebt namelijk vrije wil en – lucky bastard – leeft in vrijheid. Stop jezelf toe te staan om zwak te zijn. Angst is geen zwakte, je laten leiden door angst wel. En jij geeft jezelf daar toestemming toe. Stop daarmee.
Maak het jezelf moeilijk: it’s fun!
De volgende keer dat je over jezelf zegt dat je ‘nou eenmaal niet iemand bent die [vul hier iets in wat je niet durft te doen]’, pareer jezelf dan. Vraag jezelf of dat wel klopt. Of je je dat idee niet hebt laten aanpraten of aannaaien. En laat jezelf er niet gemakkelijk van afkomen: vraag door. Waar ben je bang voor? En wat als die ergste angst waarheid wordt? Vergaat dan de wereld? Onwaarschijnlijk. Bij de kladden en in de kraag moet je jezelf grijpen. Want in tegenstelling tot wat men je wil doen laten geloven, is het leven helemaal niet zo gemakkelijk. Maar het is wel een stuk interessanter als je je niet laat leiden door angst.
Meteen aan de slag dus
Dus vertel me, anoniem mag ook (schijterd): waar ben jij bang voor? Wat is het ergste dat kan gebeuren als je het toch probeert? En wat ga je ermee doen? Ik wil het weten. Want bange mensen zijn saaie mensen.
Ik ben doodsbang! Nou freaking en?